براساس روایات، گروه پیامبران(علیهم السلام)، امامان معصوم(علیهم السلام)، مؤمنان خالص و نیز کفار خالص، جزء کسانی اند که در زمان رجعت، به این دنیا باز می‌گردند:

الف) روایاتی که بطور عام از بازگشت پیامبران و ائمه (علیهم السلام) سخن به میان آورده اند مثل کلام امام صادق(علیه السلام) در تفسیر آیه إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَیوْمَ یقُومُ الْأَشْهَاد. حضرت فرمود: به خدا سوگندد این آیه در زمان رجعت عملی خواهند شد آیا نمی‌دانید که پیامبران(علیهم السلام) در دنیا یاری نشدند و کشته شدند و نیز ائمه(علیهم السلام) کشته شدند اما این یاری و پیروزی در رجعت تحقق خواهند یافت.[۱۰]

ب) روایاتی که با ذکر عدد، رجعت انبیاء را یاد آور شده است. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: هنگامی که امام حسین(علیه السلام) همراه با یاران شهیدش رجعت می‌کنند، هفتاد نفر از پیامبران نیز با او رجعت می‌نمایند چنانکه با موسی بن عمران هفتاد نفر از پیامبران همراه بودند.[۱۱]

ج) روایاتی که بطور خاص از رجعت بعضی از پیامبران و امامان(علیهم السلام) با ذکر نام آنان، سخن به میان آورده‌اند.امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «همانا دانیال و یونس(علیهما السلام) هر دو در زمان رجعت امیرالمؤمین(علیه السلام) به دنیا باز می‌گردند و اقرار به رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) می‌نمایند و همراه آنان هفتاد نفر برانگیخته می‌شوند.».[۱۲]

امام زین العابدین(علیه السلام) می‌فرماید: «یرجع الیکم بینکم و امیرالمؤمنین و الائمه[۱۳]؛ پیامبر شما و امیرالمؤمنین و امامان معصوم(علیه السلام) به سوی شما مجدداً باز می‌گردد.

د) روایاتی که از بازگشت افراد صالح از امت‌های گذشته و امت اسلام، خبر داده‌اند. براساس این روایات که عناوین رجعتکنندگان البته چندان قطعی به نظر نمیرسد از میان امت‌های پیشین رجعت اصحاب کهف و مؤمن آل‌فرعون نام برده شده است. همچنین از میان اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه(علیهم السلام) افرادی مثل: سلمان فارسی، مقدار، مالک اشتر، ابو دجانه انصاری، مفضل بن عمر، عبدالله بن شریک عامری، اسماعیل بن جعفر(علیه السلام)، حارث، عقیل، جبیر و… نام برده شده است.[۱۴]

گروهى از یاوران حضرت بقیه‌الله (عج) زنانى هستند که خداوند به برکت ظهور امام زمان (عج) آنها را زنده خواهد کرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند کرد.

در منابع معتبر اسلامى نام سیزده زن یاد مى‌شود که به هنگام ظهور قائم آل محمد (صلى الله علیه و آله وسلم) زنده خواهند شد و در لشکر امام زمان(عج) به مداواى مجروحان جنگى و سرپرستى بیماران خواهند پرداخت.

طبرى در دلائل الامامه، از مفضل بن عمر نقل کرده که امام صادق فرمود: همراه قائم (آل محمد صلى الله علیه و آله وسلم) سیزده زن خواهند بود. گفتم آنها را براى چه کارى مى‌خواهد؟ فرمود: به مداواى مجروحان پرداخته، سرپرستى بیماران را به عهده خواهند گرفت. عرض کردم: نام آنها را بفرمایید. فرمود: قنواء، دختر رشید هجری، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه، مادر عمار یاسر، زبیده ام خالد احمسیه، ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه، ام خالد جهنیه.[۱۵]

همان طور که مشاهده می شود در هیچیک از روایات یاد شده صحبتی از رجعت پیروان ادیان غیر از اسلام بعد از ظهور اسلام به چشم نمی خورد.

و اما بازگشت مسیح علیه السلام

حضرت مسیح علیه السلام بنابر اعتقاد همه مسلمان اعم از شیعه و سنی نه به صلیب کشیده شد و نه اورا کشتند بلکه خداوند او را به آسمان برد و از آن زمان تا کنون زنده است و پس از ظهور حضرت مهدی علیه السلام به زمین بازخواهد گشت.

رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود:

- «حضرت عیسى(علیه السلام) نازل مى شود، امیر مسلمانان حضرت مهدى(علیه السلام)مى فرماید: بفرما براى ما نماز بخوان.

عیسى(علیه السلام)مى فرماید: برخى از شما بر برخى دیگر امیر هستید و این لطف و کرامّت خداوند بر این اُمّت است».

«حضرت مهدى و حضرت عیسى(علیهما السلام) اجتماع مى کنند، چون وقت نماز فرا مى رسد حضرت مهدى(علیه السلام) خطاب به حضرت عیسى(علیه السلام)مى فرماید: بفرمایید جلو ـ براى اقامه نماز . – حضرت عیسى(علیه السلام) مى فرماید: شما براى نماز شایسته تر هستید، آنگاه حضرت عیسى اقتدا مى کند و نماز را پشت سر او مى خواند».

به استناد روایاتی که در کتابهایی مانند مهدی منتظر علیه السلام نوشته آیت الله خراسانی، عصر ظهور نوشته حجه الاسلام علی کورانی دسته بندی و مرتب شده اند به خوبی می توان مشاهده کرد بازگشت حضرت مسیح علیه السلام چندماه بعد از ظهور امام زمان علیه السلام رخ می دهد و به هنگامیست که در کنار دریاچه طبریه با سپاه سفیانی رودرو می شود. از این بازگشت هرگز تعبیر به رجعت نشده است چون رجعت تنها درباره آنها مصداق می یابد که یکبار مرگ را تجربه کرده باشند.

علاوه بر آن، بازگشت حضرت مسیح علیه السلام به تصریح تمام روایات تنهاست و در هیچ روایتی صحبت از بازگشت دیگر افراد به همراه این پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به میان نیامده است.

جمع بندی و خلاصه مطالب

۱٫ رجعت تنها برای مؤمنان و کافران محض اتفاق می افتد.

۲٫ تنها خداوند متعال و اولیا علیهم السلام از اسامی رجعت کنندگان اطلاع کنند و اطلاعات ما حتی با استفاده از روایات در این رابطه بسیار محدود و اجمالی است.

۳٫ بازگشت و نه رجعت حضرت مسیح علیه السلام چندماه بعد از ظهور و آغاز قیام امام زمان علیه السلام و به تنهایی است.

۴٫ دوره رجعت با وفات امام عصر علیه السلام و رجعت امام حسین علیه السلام آغاز می شود و بقیه رجعت کنندگان بعد از ایشان رجعت می کنند.

۵٫ هیچ مسیحی و یهودی ای که اسلام را نپذیرفته باشد، رجعت نخواهد کرد.

*دکتر حمید محمدی صبور؛ دکترای تاریخ و تمدن اسلام

منابع و مآخذ

[۱۰] . معجم احادیث الامام المهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ج۵، ص۳۸۴٫